Trong nhiều tình huống hỏa hoạn, chữa cháy bằng nước là phản xạ đầu tiên và phổ biến nhất của nhiều người. Với khả năng làm mát, dễ tìm và sử dụng, nước thường được dùng để dập tắt các đám cháy thông thường. Tuy nhiên, không phải loại đám cháy nào cũng có thể dùng nước để xử lý, và việc sử dụng sai cách có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Vậy khi nào nên dùng nước để chữa cháy? Những trường hợp nào tuyệt đối phải tránh? Hãy cùng PCCC Toàn Diện tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để đảm bảo an toàn cho bản thân và môi trường xung quanh.
Nguyên lý chữa cháy bằng nước
Chữa cháy bằng nước dựa trên ba nguyên lý chính: làm mát, cách ly oxy và ngăn ngọn lửa lan rộng. Đây là những cơ chế quan trọng trong việc dập tắt đám cháy, đặc biệt là cháy nhóm A (chất rắn như gỗ, giấy, vải…).
- Làm mát đám cháy: Khi phun nước vào đám cháy, nhiệt lượng từ ngọn lửa sẽ làm nước bốc hơi. Quá trình bay hơi này hấp thụ một lượng lớn nhiệt, làm giảm nhiệt độ của vật cháy xuống dưới ngưỡng bốc cháy, từ đó ngọn lửa bị dập tắt.
- Ngăn cách oxy với vùng cháy: Hơi nước tạo ra trong quá trình bốc hơi có thể bao phủ khu vực cháy, giúp cách ly oxy – một trong ba yếu tố tạo thành ngọn lửa (nhiệt, chất cháy, oxy). Khi thiếu oxy, phản ứng cháy sẽ bị ngừng lại.
- Giảm khả năng cháy lan: Nước thấm vào các vật liệu dễ cháy xung quanh giúp ngăn lửa lan rộng. Đồng thời, nước còn làm ẩm khu vực lân cận, khiến các vật liệu khó bắt lửa hơn.
Tuy nhiên, nước chỉ phù hợp với một số loại đám cháy nhất định và không nên sử dụng trong các trường hợp cháy điện, cháy dầu mỡ hay chất dễ bay hơi. Do đó, hiểu rõ nguyên lý và ứng dụng đúng lúc là điều cực kỳ quan trọng trong công tác chữa cháy.
Khi nào có thể chữa cháy bằng nước?
Chữa cháy bằng nước là phương pháp phổ biến, hiệu quả và dễ thực hiện, nhưng chỉ phát huy tác dụng trong một số tình huống cụ thể. Dưới đây là các trường hợp điển hình có thể sử dụng nước để dập lửa:
- Cháy chất rắn nhóm A: Đây là trường hợp phù hợp nhất để dùng nước. Các vật liệu như: Gỗ, giấy, vải, nhựa, cao su,… đều là chất rắn dễ cháy, khi cháy tạo than và có thể bị dập tắt hiệu quả bằng nước do nước giúp làm mát, thấm ướt vật liệu, ngăn ngọn lửa lan rộng.
- Cháy trong không gian kín, có kiểm soát: Khi đám cháy còn nhỏ và chưa lan rộng, việc sử dụng nước có thể giúp dập lửa nhanh chóng trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng.
- Khi không có thiết bị chữa cháy chuyên dụng: Trong các trường hợp khẩn cấp, nếu không có bình chữa cháy hoặc thiết bị cứu hỏa phù hợp, người dân có thể tận dụng xô, chậu, vòi nước để xử lý ban đầu – với điều kiện đám cháy thuộc loại có thể dùng nước.
- Môi trường không có nguy cơ điện giật hoặc hóa chất: Nếu khu vực cháy không liên quan đến điện hoặc các hóa chất dễ phản ứng với nước, việc sử dụng nước sẽ an toàn và hiệu quả hơn.
Xem thêm: Bảng Nội Quy PCCC Là Gì? Vị Trí Treo Bảng Nội Quy PCCC Chuẩn
Những trường hợp tuyệt đối không dùng nước để chữa cháy
Mặc dù chữa cháy bằng nước là phương pháp đơn giản và phổ biến, nhưng trong một số tình huống nhất định, việc sử dụng nước không những không hiệu quả mà còn gây nguy hiểm nghiêm trọng. Dưới đây là các trường hợp tuyệt đối không nên dùng nước để dập lửa:
- Cháy do thiết bị điện (cháy điện): Khi đám cháy xuất phát từ ổ điện, dây dẫn, máy móc điện đang hoạt động… tuyệt đối không được dùng nước vì nước dẫn điện. Nguy cơ điện giật rất cao, có thể gây tử vong hoặc làm lửa lan nhanh hơn nếu có chập mạch.
- Cháy do dầu mỡ (chất lỏng dễ cháy nhóm B): Trong các vụ cháy bếp do dầu ăn hoặc xăng dầu, nước không dập được lửa, thậm chí làm bắn tung dầu/mỡ nóng gây bỏng và làm ngọn lửa bùng mạnh hơn. Đây là một sai lầm phổ biến và cực kỳ nguy hiểm.
- Cháy hóa chất có phản ứng với nước: Một số hóa chất như natri, kali, magie… phản ứng mạnh khi gặp nước và sinh nhiệt cao, thậm chí phát nổ. Việc dùng nước sẽ khiến đám cháy nghiêm trọng hơn và gây thương tích cho người xử lý.
- Cháy khí gas, cháy bình gas: Đối với các vụ rò rỉ gas dẫn đến cháy nổ, không nên dùng nước trực tiếp vì sẽ không dập được nguồn cháy và có thể ảnh hưởng đến van, đường ống gas. Thay vào đó, nên sử dụng bình chữa cháy bột hoặc bình chữa cháy CO₂.
Cách sử dụng nước chữa cháy an toàn
Dù chữa cháy bằng nước là phương pháp phổ biến, nhưng để đạt hiệu quả và đảm bảo an toàn, bạn cần tuân thủ một số nguyên tắc quan trọng sau:
- Xác định chính xác nguồn cháy: Trước khi dùng nước, cần xác định loại đám cháy đang xảy ra. Chỉ nên sử dụng nước để chữa cháy các chất rắn thông thường (gỗ, giấy, vải, rác thải…), còn gọi là cháy loại A. Nếu nghi ngờ có yếu tố điện, dầu mỡ hay hóa chất, tuyệt đối không dùng nước.
- Ngắt nguồn điện trước khi chữa cháy: Trong không gian kín hoặc nơi có thiết bị điện, hãy ngắt cầu dao hoặc aptomat trước khi phun nước để tránh nguy cơ bị điện giật.
- Sử dụng dụng cụ phù hợp: Bạn nên dùng vòi nước áp lực thấp để kiểm soát dòng chảy, xô, chậu hoặc bình nước nếu không có vòi nước. Tránh dùng nước xối mạnh vào đám cháy, dễ làm tàn lửa bắn ra hoặc lan rộng hơn.
- Đảm bảo lối thoát an toàn: Khi chữa cháy, hãy luôn để mở cửa thoát hiểm hoặc xác định lối rút lui nếu đám cháy vượt ngoài tầm kiểm soát.
- Không phun nước từ phía dưới ngọn lửa: Hãy phun nước từ góc chếch xuống hoặc từ trên cao để lửa không lan lên người. Đặc biệt trong không gian hẹp, cần xử lý khéo léo để tránh bị ngạt khói hoặc hơi nóng.
- Phối hợp với lực lượng chuyên nghiệp: Nếu đám cháy lớn, lan rộng hoặc khó kiểm soát, cần gọi ngay 114 để được lực lượng phòng cháy chữa cháy hỗ trợ.
Xem thêm: Họng Nước Chữa Cháy Là Gì? Chức Năng Và Nguyên Lý Hoạt Động
Một số hiểu lầm thường gặp về chữa cháy bằng nước
Chữa cháy bằng nước là phản xạ phổ biến trong các tình huống hỏa hoạn. Tuy nhiên, có không ít người mắc phải những hiểu lầm nguy hiểm, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là các quan niệm sai lầm thường gặp:
Đám cháy nào cũng có thể dùng nước để dập
Đây là hiểu lầm phổ biến và cực kỳ nguy hiểm. Nước chỉ hiệu quả với cháy loại A (gỗ, giấy, vải…). Với các đám cháy do xăng dầu, điện, khí gas hoặc hóa chất, việc dùng nước không chỉ vô dụng mà còn làm tình hình tồi tệ ahơn, có thể gây nổ hoặc điện giật.
Nước càng nhiều thì càng dễ dập lửa
Không đúng. Dùng quá nhiều nước, nhất là trong không gian kín, có thể gây ngập úng, hỏng thiết bị điện tử hoặc làm cháy lan sang khu vực khác nếu không kiểm soát tốt. Hiệu quả chữa cháy phụ thuộc vào kỹ thuật sử dụng nước, không phải lượng nước.
Có thể đổ nước vào bình gas hoặc dầu đang cháy
Tuyệt đối sai. Đổ nước lên đám cháy dầu hoặc gas sẽ khiến chất lỏng bắt lửa văng tung tóe, làm cháy lan rộng và gây bỏng nặng. Trong các trường hợp này, cần dùng bình chữa cháy bột, CO₂ hoặc chăn chống cháy chuyên dụng.
Phun nước trực tiếp lên thiết bị điện đang cháy
Việc này có thể dẫn đến chập điện, nổ hoặc điện giật chết người. Trước khi chữa cháy bằng nước trong khu vực có thiết bị điện, cần ngắt nguồn điện hoàn toàn.
Nước luôn là phương án chữa cháy an toàn
Trên thực tế, không phải lúc nào cũng nên dùng nước. Trong nhiều tình huống, việc xử lý sai phương pháp có thể gây nguy hiểm cho người dập lửa và những người xung quanh.
Chữa cháy bằng nước là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện và phổ biến trong nhiều tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, không phải đám cháy nào cũng có thể áp dụng cách này. Việc hiểu rõ nguyên lý, biết khi nào nên và không nên sử dụng nước là yếu tố quan trọng giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả khi xử lý hỏa hoạn. Hãy luôn trang bị kiến thức cơ bản về phòng cháy chữa cháy để chủ động bảo vệ bản thân, gia đình và môi trường sống xung quanh một cách tốt nhất.
Xem thêm: Cách Dán Tiêu Lệnh Chữa Cháy Chuẩn, Đúng Quy Định
