Trong các công trình cao tầng hiện đại như chung cư, văn phòng hay trung tâm thương mại, cầu thang thoát hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn tính mạng cho con người khi xảy ra sự cố hỏa hoạn hoặc thiên tai. Đây không chỉ là một hạng mục bắt buộc theo quy định của pháp luật mà còn là yếu tố sống còn trong thiết kế xây dựng. Bài viết dưới đây, PCCC Toàn Diện sẽ giúp bạn tìm hiểu đầy đủ về cầu thang thoát hiểm, từ khái niệm, các loại phổ biến, cho đến những lưu ý quan trọng trong thiết kế và thi công.
Cầu thang thoát hiểm là gì?
Cầu thang thoát hiểm là một hạng mục kiến trúc được thiết kế riêng biệt trong các tòa nhà nhằm phục vụ mục đích thoát hiểm khẩn cấp khi xảy ra các sự cố như cháy nổ, động đất, mất điện, hoặc các tình huống cần sơ tán nhanh chóng. Khác với cầu thang chính thường được sử dụng cho việc di chuyển hàng ngày, thang thoát hiểm được tối ưu về an toàn, vật liệu chống cháy, vị trí đặt hợp lý để giúp cư dân và người lao động thoát hiểm một cách an toàn và hiệu quả nhất.
Điểm khác biệt lớn giữa thang thoát hiểm và cầu thang thông thường nằm ở mục đích và tiêu chuẩn thiết kế. Nếu cầu thang chính ưu tiên yếu tố thẩm mỹ, tiện nghi thì thang thoát hiểm lại ưu tiên tuyệt đối yếu tố an toàn, với các yêu cầu nghiêm ngặt về kích thước, vật liệu, lối thoát, và hệ thống chiếu sáng khẩn cấp. Ngoài ra, thang thoát hiểm thường không sử dụng thang máy đi kèm và không bị che chắn hay cản trở bởi các vật dụng nội thất.
Các loại cầu thang thoát hiểm được sử dụng rộng rãi
Tùy vào thiết kế và không gian công trình, cầu thang thoát hiểm có thể được phân thành nhiều loại, trong đó phổ biến nhất gồm:
Thang thoát hiểm trong nhà
Được xây dựng bên trong tòa nhà, thường là cầu thang bê tông cốt thép hoặc thép hộp kín, có khả năng chịu lực và chống cháy tốt. Loại này được bố trí gần cửa thoát hiểm và liên kết với các tầng bằng hành lang thoát nạn.
Thang thoát hiểm ngoài trời
Lắp đặt dọc theo mặt ngoài tòa nhà, thường làm bằng thép, có thiết kế đơn giản và dễ thi công. Ưu điểm là không chiếm diện tích bên trong và dễ nhận biết trong các tình huống khẩn cấp.
Thang thoát hiểm xoắn ốc
Loại cầu thang này thường dùng cho các công trình có diện tích hẹp hoặc nhà riêng. Thiết kế nhỏ gọn nhưng vẫn đảm bảo chức năng thoát hiểm trong trường hợp cần thiết.
Xem thêm: Quy Trình Kiểm Tra Thiết Bị PCCC Định Kỳ Đảm Bảo An Toàn
Vai trò của cầu thang thoát hiểm trong an toàn công trình
Trong bất kỳ công trình nào từ nhà ở dân dụng, chung cư cao tầng đến các tòa nhà văn phòng hay trung tâm thương mại. Thang thoát hiểm luôn giữ vai trò cực kỳ quan trọng. Không đơn thuần là hạng mục bắt buộc theo quy định pháp luật, thang thoát hiểm còn là yếu tố cốt lõi trong chiến lược đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản cho con người.
Bảo vệ tính mạng con người trong các trường hợp khẩn cấp
Khi xảy ra sự cố như cháy nổ, chập điện hoặc động đất, thang máy thường sẽ dừng hoạt động. Lúc này, cầu thang thoát hiểm chính là lối thoát an toàn và nhanh chóng duy nhất giúp người trong tòa nhà di chuyển đến khu vực an toàn. Việc có thang thoát hiểm đạt chuẩn giúp giảm đáng kể rủi ro tử vong hoặc bị thương.
Giảm thiểu thương vong và hỗn loạn khi sơ tán
Những tình huống khẩn cấp luôn dễ gây hoảng loạn. Nếu không có lối thoát hiểm rõ ràng, cư dân có thể chen lấn, giẫm đạp lên nhau. Thang thoát hiểm với chiều rộng đủ lớn, tay vịn chắc chắn và dẫn lối rõ ràng sẽ giúp duy trì trật tự và tối ưu hóa thời gian sơ tán, đặc biệt trong công trình đông người.
Tăng độ tin cậy và giá trị của các công trình
Một tòa nhà được trang bị hệ thống cầu thang thoát hiểm đạt chuẩn sẽ tạo cảm giác an tâm cho người sử dụng. Điều này giúp tăng độ tin cậy đối với cư dân, khách hàng hoặc nhà đầu tư, đồng thời góp phần nâng cao giá trị thương mại của công trình trong dài hạn.
Là tiêu chí quan trọng trong quá trình nghiệm thu công trình
Theo quy định của pháp luật và các bộ tiêu chuẩn xây dựng hiện hành, thang thoát hiểm là một tiêu chí bắt buộc khi thẩm định và nghiệm thu công trình. Nếu không đảm bảo đúng kỹ thuật và tiêu chuẩn an toàn, công trình có thể bị từ chối cấp phép vận hành.
Xem thêm: Cách Kiểm Tra Hạn Sử Dụng Bình Chữa Cháy Nhanh Chóng
Quy định và tiêu chuẩn về cầu thang thoát hiểm tại Việt Nam
Để đảm bảo an toàn và phù hợp với pháp luật, việc thiết kế và thi công cầu thang thoát hiểm phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt từ Nhà nước, nổi bật là:
Một số tiêu chuẩn kỹ thuật được áp dụng:
- QCVN 06:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình.
- TCVN 2622:1995 – Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình.
Yêu cầu kỹ thuật cơ bản:
- Chiều rộng tối thiểu: Không nhỏ hơn 0.9m cho nhà thấp tầng, 1.2m – 1.5m cho nhà cao tầng.
- Vật liệu: Chống cháy, không sinh khói độc, thường dùng bê tông, thép.
- Đèn chiếu sáng sự cố: Phải có hệ thống đèn khẩn cấp để dẫn lối trong bóng tối hoặc khi mất điện.
- Tay vịn & độ dốc: Tay vịn chắc chắn, độ dốc phù hợp để người già, trẻ em dễ di chuyển.
Trách nhiệm của chủ đầu tư:
- Bố trí đầy đủ thang thoát hiểm theo đúng bản vẽ thiết kế được thẩm định.
- Đảm bảo chất lượng thi công, vật liệu, và nghiệm thu đúng quy chuẩn PCCC.
- Bảo trì, kiểm tra định kỳ hệ thống thoát hiểm và đèn báo cháy.
Lưu ý khi thiết kế cầu thang thoát hiểm
Thiết kế thang thoát hiểm đúng tiêu chuẩn không chỉ giúp công trình đạt yêu cầu nghiệm thu mà còn đảm bảo tối đa an toàn cho người sử dụng trong các tình huống khẩn cấp. Dưới đây là những lưu ý quan trọng mà bạn cần tuân thủ:
- Lựa chọn vật liệu phù hợp: Vật liệu sử dụng phải có khả năng chịu nhiệt, chống cháy và bền bỉ. Thép mạ kẽm, inox hoặc bê tông cốt thép là những lựa chọn phổ biến. Tuyệt đối tránh dùng gỗ hoặc kim loại dễ nóng chảy khi có hỏa hoạn.
- Đảm bảo sự thông thoáng và dễ tiếp cận: Cầu thang nên đặt ở vị trí dễ nhìn thấy, dễ tiếp cận từ các khu vực chính. Không được che khuất bởi tường kín hoặc vật dụng nội thất. Luồng không khí cần thông thoáng để tránh ngạt khói khi cháy nổ xảy ra.
- Bố trí vị trí hợp lý để thoát hiểm hiệu quả: Vị trí cầu thang phải kết nối trực tiếp từ các tầng đến khu vực an toàn bên ngoài, không dẫn tới không gian kín hoặc tầng hầm. Nên thiết kế gần lối thoát nạn chính, tách biệt với thang máy và các nguồn có nguy cơ cháy cao.
- Đảm bảo không bị cản trở bởi vật dụng khác: Cầu thang thoát hiểm tuyệt đối không được sử dụng làm nơi chứa đồ, để xe, đặt cây cảnh hoặc vật cản. Lối đi phải luôn trống, sạch và sẵn sàng sử dụng mọi lúc.
- Tích hợp hệ thống báo cháy, đèn dẫn lối: Thiết kế cần tính đến đèn chiếu sáng sự cố, đèn chỉ hướng thoát hiểm, còi báo cháy, và hệ thống cảm biến khói để hỗ trợ di chuyển an toàn trong điều kiện mất điện hoặc tầm nhìn hạn chế.
Cầu thang thoát hiểm không chỉ là một phần bắt buộc trong thiết kế xây dựng, mà còn đóng vai trò sống còn trong việc bảo vệ tính mạng con người khi xảy ra sự cố. Việc hiểu rõ các loại thang thoát hiểm, tuân thủ đúng quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật, cũng như chú trọng thiết kế hợp lý sẽ góp phần tạo nên một công trình an toàn, đáng tin cậy và bền vững.
